SĹowacki Juliusz Kordian

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Królątka zaczną płakać i nocami marzyć
O bezimiennym duchu, co zrywa korony...
Dla was życie, kraina wolna, dla was trony;
Ja wszystko skończę z chwilą ogromną odrodu.
Lecz dajcie mi się w ręce, zamiast trzymać berło
Niechaj piastuję siłę olbrzymią narodu!
A koronę Jehowy przyozdobię perłą
Ludu zmartwychwstałego... Dajcie mi się w ręce!
Ani mię duma wstrzyma, ani sny zwierzęce,
Póki długi�j wolności nie zaszczepię wieki,
Niechaj się sen do moich powiek nie przybliża.
Lękacie się? więc wezcie, przybijcie do krzyża,
Niech mam jako Regulus obcięte powieki,
Niechaj wiecznie bezsenny, na kraj patrzę mrący,
Pot�m nieście przed sobą godło - krzyż cierpiący
Nie zgubi was... Przysięgam na ojcowskie cienie!
I na mękę Chrystusa!... Przysięgam, że wiara
Mówi nam: wy jesteście krainy sumnienie,
Zburzcie się - i z dusz waszych odrzućcie grzech cara.
92
I przysięgam wam jeszcze! że przysięgłem szczerze!
Jak chcę zbawienia duszy moj�j! jak w nią wierzę!
Tak dajcie mi się w ręce...
PREZES
O! głos mi zastyga,
Nie mogę mówić...
(Siada i płaszczem, twarz zakrywa.)
PODCHOR%7łY
Starcze! zapał cię prześciga?
Oto pierwsze zwycięstwo... pokonam! lub zginę!...
Ha! carze, ty nam polską ukradłeś krainę?
Za to śmierć! bo wiedziałeś kradnąc, żeś wart śmierci!
Ha! carze, tyś ją zabił i rozdarł na ćwierci,
Pot�m kawały spadłe z gilotyny ścienic
Przybiłeś do trzech tronów, jak do trzech szubienic,
Gdzie na nie patrzą wzgardą królewscy zbrodniarze;
Carze! gdybyś dwa razy mógł umrz�ć? O! carze,
Dwa razy ciebie przed sąd Boga zapozywam...
(Słychać szmer w tłumie... podnoszą sztylety... wstają z ław.)
PREZES
(zrzuca płaszcz z głowy... Wstaje, i robi znak umywania rąk, pot�m mówi z wolna i
poważnie.)
Róbcie, jak chcecie... Lecz ja ręce z krwi umywam.
93
PODCHOR%7łY
(do spiskowych)
A wy?...
(Milczenie długie.)
SZYLDWACH
(przy wejściu)
Kto idzie? hasło?
(Milczenie.)
SPISKOWI
Zginęliśmy! zdrada!
PODCHOR%7łY
Cisz�j...
(Słychać odgłos padającego człowieka.)
SZYLDWACH
Nie wiedział hasła...
PIERWSZY SPISKOWY
Trup po schodach spada.
PODCHOR%7łY
Nie drżyj, prezesie! wszakże z krwi umyłeś dłonie?
(Zbliża się z lampą do trupa.)
Dajcie mi lampę... sztylet w zabitego łonie...
Na piersiach jakiś papier pomięty, rozdarty...
Tak... jest to zdanie sprawy ze szpiegowski�j warty.
94
To szpieg... Więc go zakopać tam - w kącie ciemnicy.
(Dwóch ze spiskowych unoszą w kąt trupa, zapalają dwie latarnie - i grób kopią.)
PREZES
Rozchodzmy się ze schadzki... drugi�j nie naznaczam.
PODCHOR%7łY
Starcze, umiesz korzystać z losu błyskawicy?
Z marnego przerażenia? Lecz ja nie rozpaczam,
Każdy z osobna cara osądzi zbrodniarza,
Rozłam myśli na głosów pojedyńcze wota,
A obaczemy, zapał, trwoga-li przeważa?
PREZES
Niech tak będzie... przeważy staropolska cnota.
Cz�mże będziem głosować?...
KSIDZ
Radzi sługa boży,
Kto jest za śmiercią cara, rzuci na stół kulę,
Kto za uniewinnieniem, niechaj grosz położy...
Ten grosz znajdzie się zawsze w ubogich szkatule...
Rzuca pieniądz - za nim Prezes pieniądz kładzie, pot�m spiskowi kolejno
rzucają z brzękiem kule lub pieniądze...)
PIERWSZY ZE SPISKOWYCH
Za prezesa przykładem niechaj grosz utracę.
95
INNY
Nie mam grosza przy duszy, a więc kulę kładę,
Niech żyje wolność!
INNY
A ja grosza nie zapłacę
Za cara życie...
INNY
Może kupujemy zdradę,
Niech z grosiwa nasz Prezes zda sprawę, czas przyjdzie.
PIERWSZY ZE SPISKOWYCH
(do ludzi kopiących grób)
Wy, co tam grób kopiecie, chodzcie... rzecz tu idzie
O to, czy grosz, czy kulę rzucić.
KOPICY GR�B
Wiemy! Wiemy!
My dla głuchego człeka mogiłę kopiemy,
Lecz sami z łaski Boga nie głuszce.
PIERWSZY ZE SPISKOWYCH
Grosz dali;
Widać, że się w grabarzy nie chcą pisać cechu,
Lękają się, by carom grobu nie kopali.
Obacz�myż, z którego wiatr powieje miechu,
I pogra na organach?
(Wszyscy koleją przeszli... Prezes liczy...)
96
PREZES
Zwiećcie mi pochodnią -
Dzięki ci, Boże, tylko pięć głosów za zbrodnią.
PODCHOR%7łY
Więc car zginie...
PREZES
Młodzieńcze, pięć kul tylko padło...
Stu pięćdziesięciu przeciw zbrodni głosowało...
PODCHOR%7łY
Jakże mi nagle w oczach życie moje zbladło!
Na jedną kartę przyszłość postawiłem całą,
I nic... Olbrzymy spadli ze szczudeł - to karły!
Ludzie, warto by przejrzeć wszystkich trumien wieka,
Czy w każd�j leży człowiek przed wiekiem umarły?
Czy z któr�j trumny nie wstał ten szkielet człowieka.
(do Prezesa)
Starcze, gdy w twoje myśli zaglądam zgrzybiałe,
Widzę, żeś się ty w inne urodził stolecie,
Po co ta maska? ciebie nikt nie zna na świecie.
PREZES
Wszak maski nie włożyłem na me włosy białe.
PODCHOR%7łY
Wiecznie spi�wasz to samo! hymn starości piejesz;
Jako bakałarz szkolny w duszę dzieci siejesz
97
Naukę, aby wstali przed zbielałym włosem. -
Pamiętaj, że są ludzie tknięci nieszczęść ciosem,
Ludzie z bijąc�m sercem, i z duszą płomienną,
Których włosy zbielały w jedną noc bezsenną;
Więc ich uszanuj - wstań przed ni�mi, stare dzi�cię...
(do spiskowych)
A wam wszystkim śmiem długie przepowiedzieć życie,
Boście umieli wybrać gwiazdę przewodnika;
Idzcie za srebrną głową w noc niewoli czarną-
We mnie wszystka nadzieja upada i znika;
Boście z tłumu wysiani jak największe ziarno,
A tak mali jesteście... idzcie! gardzę wami!
Kto nie śmiał się poświęcić, może zdradę knuje?
Więc na znak wzgardy, ludziom okrytym maskami
Rzucam pod nogi życie moje... i daruję...
(Zrywa maskę z twarzy.)
SPISKOWI
To Kordian! Kordian! Kordian! nie znasz nas, Kordianie!...
Nie ma tu zdrajcy! nie ma! Patrzaj w nasze twarze.
(Wszyscy demaskują się... Kordian rzuca wzrok dokoła, zamyśla się - i pot�m wzno-
sząc głowę mówi zwolna.)
KORDIAN
Pośród szlachetnych, Kordian zwyciężcą zostanie.
Wy oblicza, on myśli i serce pokaże.
Kordian ma wartę w zamku t�j nocy... słyszycie?
Kordian ma wartę w zamku w nocy...
(Zbliża się do stoła; na kawałku papi�ru pisze słów kilka i rzuca je spiskowym.)
98
PIERWSZY SPISKOWY
(czyta.)
Narodowi
Zapisuję, co mogę... Krew moją i życie
I tron do rozrządzenia próżny .
KORDIAN
(opiera się o ołtarz i patrzy z obłąkaniem na milczących spiskowych... pot�m macha
ręką i mówi...)
Precz, spiskowi!
(Rozchodzą się wszyscy w milczeniu... Kordian stoi oparty o ołtarz, pogrążony w my-
ślach... Dwaj grabarze zakopali ciało i zostawiwszy na mogile palące się latarnie od-
chodzą... Prezes sądu sam zostaje - i klęka u stopni ołtarza za stojącym Kordianem.)
PREZES
Kordianie !
KORDIAN
(obraca się i mówi z obłąkaniem coraz wzrastając�m.)
Któż mię budzi? czy godzina biła?
Przychodzę do pamięci... latarnie - mogiła...
Jesteś jednym z grabarzy i żądasz zapłaty? [ Pobierz całość w formacie PDF ]

pobieranie @ do ÂściÂągnięcia @ ebook @ download @ pdf